Karadeniz’de bir buz idolü

Dün Takoz‘da Rolando Garibotti’nin Cerro Torre’nin kirli tarihçesi üzerine 2004’de AAJ’ye yazdığı makalenin Türkçe tercümesi yayınlandı¹. Öncelikle bu zahmetli işi layıkıyla yapan Mustafa Nalbant’ı kutlarım. Ben kısa bir Torre özeti geçip, sonra da bir sürpriz yapacağım.

2012 yılının dağcılık tartışmaların odağında herhalde Messner’in “bir çığlığın taşlaşmış hali” benzetmesini kullandığı devasa granit kule Cerro Torre’nin Kompressor rotasının boltlarının kesilmesi yer alıyordu. Kompressor rotası, 1970 yılında Cesare Maestri ve arkadaşları tarafından gaz tahrikli bir kompresör yardımıyla açılmıştı. Rota artık hiçbir dürüst dağcının uygulamak istemediği “kuşatma/fetih” tipi dağcılığın ikonu olarak tarihte yerini alırken, dağların dağı üzerinde ibretlik bir manzara sunuyordu.

Maestri, Cerro Torre üzerinde bu biçimde bir tırmanışı, 1959 yılında Toni Egger’in dönüş yolunda kapıldığı çığda hayatını kaybetmesi ile sonuçlanan ve zirve çıkışlarının şüpheyle karşılanmasından dolayı süregelen ithamlar ile düştüğü bunalımdan çıkmak ve ilk fethin perçinlenmesi sebebiyle yaptığını açıklamıştı (Oysa başta 1959 rotasını çıktığını ispatlamak için niçin başka bir rota çıktığı, çıkış biçimi, tırmanışı zirve kırağı mantarına tırmanmadan bitirmiş olması yeni bir sürü tartışma doğurdu). 1959’da Egger ve Maestri’nin tırmanışına “Col of Conquest”e gerekli ekipmanı taşıyarak destek veren Cesarino Fava, 6 gün boyunca ikiliyi beklemiş ve bekleyişin sonunda Maestri mucizevi biçimde geri döndüğünde ağzından üç kelime dökülmüştü: “Toni, Toni, Toni…”². Bu dramatik an ile birlikte Torre ilk kez dağcılık tartışmalarında yerini almaya tam anlamıyla hazırdı. Fava, Maestri ve Egger’in zirveye çıktığına inanmakta, tek başına zirveden inen Maestri’yle birlikte hem Torre’nin çıkışını hem de Egger’in ölümünü dünyaya anlatan iki kişiden birisiydi. Fava’nın 2008’de hayatını kaybetmesiyle olayın iç yüzünü bilen bir tek Maestri kalıyordu³. Hikayenin geri kalanını, Nalbant’ın çevirisinden okumanızı şiddetle tavsiye ediyorum. Şimdi bu noktada başka bir yöne doğru kıvrılacağız.

Maestri, İtalyanların efsanevi tırmanıcılarındandır ve “Dolomit Örümceği” olarak da bilinir⁴. Fakat son derece egoist ve asabi bir şahsiyete sahip olduğu da şüphe götürmez bir gerçek. Ed Douglas’ın the Guardian’daki yazısındanda göreceğimiz üzere:

“He described himself as an anarchist and saw climbing as a form of supreme self-expression. ‘The day I feel I want to hand over the lead to another man,’ he said, ‘will be the day I give up climbing.'”⁵

Fakat Cerro Torre tırmanışının hikayesinde Egger’i bir buz tırmanış idolü olarak anlatışı ve Egger’in lider çıkış kabiliyeti sanki Maestri değildi. Diğer taraftan Egger’in buz tırmanışı ilahı olduğu da yalan değildir! Alpenraute Lienz dağcılık cemiyetinin sayfasından 1951 – 1959 yılları arasına bakarsanız, Egger’in kaya ve buzda nelere kadir olduğu konusunda herhalde daha iyi bir fikriniz olur⁶. Özellikle 1957 Huayhuash sırası, Nevado Jirishanca (6,126 m) tırmanışı ile büyük takdir toplamıştı⁷. Aynı dağın 1969 yılında Batı yüzünü tırmanan “Lecco Örümcekleri” ekspedisyonundan⁸ Riccardo Cassin, Egger ve bu tırmanış için şu sözleri sarf etmiştir:

” … Toni Egger, my dear friend and a great climber, who in 1957, in one of the most outstanding achievements of valour, courage and endurance, conquered the summit after days of bitter sacrificial struggle on the East face, with S. Jungmeier.”⁹

Şimdi niçin bu yazıyı yazdığıma gelelim. Dikkat ettiyseniz, hem Garibotti’nin yazısında, hem de Alpen raute’nin tırmanış kronolojisini verdiğim sayfada Egger’in Türkiye’de tırmandığı bilgisi geçiyordu (verdiğim linklere bakıyorsunuz değil mi?). Bunu görünce durabilir miyim yerimde! Hemen elimdeki tüm kaynakları seferber edip araştırmaya başladım. Şimdi sıkı durun, Jahrbuch des Deutschen Alpenvereins, 1966’da yayımlanmış bir makaledeki şu paragrafa bir bakın (Şekil 1):

Şekil 1: Kaynak: Thoma, H. (1966). “Bergfahrten in Nordostanatolien [Kackar-Gruppe]”,
Jahrbuch des Deutschen Alpenvereins, Band 91, s. 105-117. books.google’dan bu görüntüye ulaşabilirsiniz: url

Yani diyor ki, “Kackar’ın zirvedefteri yeni kayıtlar içermektedir. Doğu Tirol, Linz’li dağ rehberi Toni Egger’e ait, Kaçkar dağı kuzey sırtından zirveye çıktığına dair bir kayıt bulunmaktadır. Egger, 1959’da Patagonya’daki Cerro Torre’nin fethi ile …”¹⁰.

Şekil 2: Kaynak: Gall, H. (1976). “Bergsteigen in Kolchis [Nordost-Türkei]”, Jahrbuch des
Deutschen Alpenvereins, Band 101, s. 123-138. books.google’dan bu görüntüye ulaşabilirsiniz: url

Jahrbuch’un 1976 yılındaki sayısında çıkan bir diğer makale de¹¹ (Şekil 2)  merhum Egger’in Kaçkar zirve defterindeki çıkışının kaydı  yinelenmiş. (Kaçkar  dağının kuzeyi için Foto 1‘e bakınız) Tabii ki bu çok heyecan verici bir bilgi. Emrah Özbay ve İlyas Özer’in Temmuz 2012’de gerçekleştirdikleri ve İsmet Ülkeli’ye itafen çıktıkları çok zor bir rota dışında Kaçkar kuzey sırtında bilinen başka rota olmadığını belirtmek isterim¹². O yüzden daha fazla destekleyici kanıta ihtiyaç duyuyorum emin olabilmek için. Avusturya dağcılık cemiyetinin web sayfasında, cemiyetin 1929 – 1967 tarihleri arasındaki tarihine dair bir makale buldum¹³. Bu belgede Egger’in Kordiyera ekspedisyonu ve Cerro Torre faaliyetleri listelenmiş. Ancak Kackar dağlarına ait bir kayıt yok. Diyebilirsiniz ki, daha popüler dağlardaki faaliyetlerin kayıtlarını tutmuşlardır. Ancak Gall’ın 1965 ve 1968 Kaçkar tırmanışları burada listelenmiş. O yüzden içime bir şüphe düştü.

Foto 1. Kaçkar Tepesi , Mezovit çayırı, Kaçkar dağları, Rize. Doğu Karadeniz dağlarının en yüksek zirvesi Kaçkar tepesi. Fotoğrafta görülen büyük ve küçükbuzullar dağın hemen kuzeyinde yer alıyor. Büyük buzul bir askı vadide yer alıyor ve topoğrafyanın dikleştiği kesiminde düşey doğrultuda akışını sürdürüyor. Küçük buzul ise dağın kuzeydoğu yüzünün dibinde yer almaktadır ve yamacı kaplayan bir görüntü sergiler. Dağın kuzeydoğu sırtı Büyük ve Küçük buzulun arasındaki kesimden yükseliyor. Egger’in çıktığı rota muhtemelen oralarda bir yerde. Kaynak: Ali Değer Özbakır kişisel arşivi.

İşte bu sebeple Alpen Raute’ye bir email yazdım. Fakat en güzeli herhalde tüm Türkiye dağları zirve defterlerinin taranıp internetten serbest erişime açılması olurdu değil mi? Böylece Türkiye dağlarının zirvelerinden kimlerin gelip geçtiğini araştırmak çok daha kolay olurdu. Umarım yakında bir yanıt gelir ve böylece Kaçkar’dan Toni Egger’e bir selam göndermiş oluruz. Bu yazıyı okuyan ve Kaçkar kuzeysırtı tırmanışına dair eski bir kayda rastlamış olanlar varsa lütfen bana yazın.

Notlar

---

1. Garibotti, R. (2204). “Mountain unveiled”, AAJ. çev. Nalbant, M. (2013), Takoz (url). ↩
2. Douglas, E. (2006). “Special report”, the Guardian (7 Mayıs), (url) ↩
3. Procknow, H. (2008). “Remembering Cesarino Fava”, Alpinist editorial. (url ) ↩
4. wikipedia makalesi. (url) ↩
5. “Kendini bir anarşist olarak adlandırdı ve tırmanışı kendini ifade etmenin üstün bir şekli olarak görürdü. ‘Liderliği bir başka adama devretmeyi istediğim gün, tırmanışı bırakacağım gündür’ demişti“. ↩
6. Alpen Gesellschaft Alpenraute Lienz, Alpinchronik 1936 – 1960, (url) ↩
7. Frimer, J. (?) “A climbing history of the Hummingbird Peak’s southeast face, Peru”. (url) ↩
8. Cassin, R. (1969). “The West face of Jirishanca, 1969”. AJ. (url) ve yine Cassin, R. (1970). “Jirishanca’s West Face”, v.17, p.38. (url) ↩
9. “Toni Egger, sevgili dostum ve büyük tırmanıcı, 1957’de mertlik, cesaret, ve dayanıklılığın en üstün başarılarından birini göstererek, S. Jungmeier ile birlikte doğu yüzünde günler süren canhıraş mücadelenin ardından zirveyi fethetmişlerdir.“ ↩
10. Thoma, H. (1966). “Bergfahrten in Nordostanatolien [Kackar-Gruppe]”, Jahrbuch des Deutschen Alpenvereins, Band 91, s. 105-117. ↩
11. Gall, H. (1976). “Bergsteigen in Kolchis [Nordost-Türkei]”, Jahrbuch des Deutschen Alpenvereins, Band 101, s. 123-138. ↩
12. Emrah Özbay kişisel sayfası (url). Ayrıca Tunç Fındık’ın Kaçkar Dağları kitabında derlenmiş olan ve teknik zorluk içeren rotalar arasında sadece Kaçkar Küçük buzul rotası ile 92’de Ruslar tarafından çıkılan KB duvarı dışında rota bulunmaktadır. Dolayısıyla Egger ve ekibinin bu tırmanışı Kaçkarlar dağcılık tarihi açısından da bence büyük önem arzediyor. ↩
13. von Schmidt-Wellenburg, W. (?). “Alpenvereinsgeschichte 1929 – 1967”, arşiv. (url) ↩

Advertisement