Kitap: Geleneksel Tırmanış

Urcan, N., 2015. Geleneksel Tırmanış: Malzemeler, Organizasyon, Tırmanış. Ajans Ankara Matbaası, İzmir. xii+131 s.

Kaya tırmanışını öğrenmek isteyen nesiller çoğunlukla usta – çırak yöntemiyle bu işe adım atarlar ülkemizde. Öğrenme şekilleri arasında yüksek verimli yöntemlerden biridir bu. Hatta bu konuda meşhur R. A. Hodgkin‘in pek güzel yazıları bulunur eğitim literatüründe. Ancak bu yöntemin en temel sorunlarından biri genelde herkese yetecek kadar usta -biraz daha deneyimli dağcı- olmamasıdır ya da bu deneyimli dağcının felsefesinin çırak üzerinde oldukça belirleyici/kalıplaştırıcı olmasıdır.

Bu durumlar imdada üç tür eğitim yöntemi girer: 1) Yaygın eğitim (ör. dağcılık kulüplerinde ders anlatımı ve görseller yoluyla aktarılan bilgiler); Ardından uygun bir zamanda bir grup eğitmenin gözetmenliğinde yapılan pratik uygulamalar. 2) Kendi başına öğrenme; ya da 3) her ikisi birden. İkinci yöntem, kitaplar, dergiler, videolar, kullanım kılavuzları gibi yazılı ve görsel kaynaklara ulaşan meraklı bireyin, buradaki bilgileri bol tekrar ile tatbik etmesi ve ardından görece kolay tırmanışlarla deneyim elde etmesi prensibine dayanır. Tabii ki, en yaygın kullanılan araç kitaplardır. Bu yöntemde, bir anlamda, usta kitaptır, ya da dolaylı olarak kitabı yazan kişi. Ancak acil ihtiyaç anında kitaba müracaat etmek zor olduğu için, içeriğin olabildiğince sarih biçimde anlatılması gerekir.

Kitapların, dergi makalelerinden farkı; artık yerleşmiş bilgiyi aktarmalarından gelir. İyi bilinen, test edilmiş, genel kabul görmüş teknik, taktik, malzeme bilgisi kitaplara ve haliyle genel bilgi dolaşımına dahil olur. Hal böyle olunca, kitaba dahil edilecek bilginin seviyesi, hiyerarşisi, anlatımı & görsel desteği, kitabın yazımı kadar önemli olur.

Türkçe yazılmış ya da Türkçeye çevrilmiş yüz civarında dağcılık konulu kitap biliyorum. İki arkadaşım böyle bir envanter üzerinde çalıştığı için burada böyle bir veritabanından bahsetmeyeceğim. Ancak genel hatlarıyla söyleyebilirim ki, ülkemize ağırlıklı olarak anı kitapları, ardından rehber kitaplar ve en az miktarda ise teknik kitaplar basılmıştır. Aslında bu genel eğilim son derece makul da görünüyor gözüme. Hislerin, deneyimlerin ve (dönem) tanıklıklarının uçsuz bucaksız ifade evreni, her geçen gün kah yeni keşfedilen ya da gelişen tırmanış alanlarını, yerli ve yabancılardan oluşan doğa turizmi endüstrisi, ve son olarak dağcılık/tırmanıştaki ustalığı ile sözel ifade becerisini bir araya getirebilecek sayılı deneyimli insan…

Benim bildiğim kadarıyla, Türkiye’de kaya tırmanışı tekniğinden ayrıntılı biçimde bahseden ilk özgün kitap merhum Bozkurt Ergör’ün 1984 tarihli “Dağcılık Tekniği” kitabıdır. İki sene sonra ise Günter Sturm ve Fritz Zinti’nin Kaya Tırmanma Teknikleri kitabı merhum Latif Osman Çıkıgil tarafından Türkçeye çevrilir ve Anadolu Dağcılar Birliği yayını olarak basılır. Seksenlerden itibaren bu iki teknik kitap nne denli kullanılmıştır maalesef bilmiyorum ancak 80lerin Ömer Tüzel’in ifadesiyle Türk dağcılığının altın çağı olması ile bu kitapların ortaya çıkması arasında bir ilişki olması muhtemeldir.

Ama yukarıda bahsettiğim üzere, özellikle malzeme biliminde meydana gelen önemli ilerlemeler ile temel prensipleri aynı kalmakla birlikte şekli, muhtevası ve özellikle uygulama biçimi değişen tırmanış tekniğinin muhakkak kitabi bilgiye de yansımalarının olmasını beklenebilir. Fakat aşağıya eklediğim kaynakçadan da görüleceği üzere bu güncellemeler ancak 2000’li yıllarda kendini göstermiştir ülkemizde. Aşağıdaki listede teknik karakterli bir iki kitap eksik kalmış olabilir ama nihayetinde iki elin parmakları kadardır.

İşte, tam da bu noktada, Nedim Urcan’ın 2013 yazında talihsiz bir kazada kaybettiğimiz Emrah Özbay’a ithaf ettiği “Geleneksel Tırmanış” kitabı çıkıverdi. Normalde, kitapların bir yerinde yazar hakkında çok ufak bir biografi yer alır, ancak Nedim alçakgönüllülüğünden olsa gerek bu bilgiye yer vermediği için bu tanıtım yazısında ben bir cümle bir şey söylesem daha iyi olur. Niğde Üniversitesi öğretim üyelerinden Nedim Urcan, Türkiye dağlarında bir kaza meydana geldiğinde akla ilk gelen isimlerden biridir, oldukça deneyimli bir dağcı, bir motorsiklet tutkunu ve fotoğrafçıdır. Geleneksel tırmanışa ayrılmış ilk kitap olma özelliğine sahip bu kitap bol miktarda şekil ve çizim içeriyor. Bu şekiller petzl ya da climbing.com’dan alınmış ve şekil altında kaynakları belirtilmiş. Bölümlerin başlarında ve sonlarında ise Türkiye’nin çeşitli yerlerinde geleneksel stilde yapılan tırmanışlardan fotoğraflara yer verilmiş. Kitap üç bölüme ayrılmış: (1) Tırmanış Malzemeleri (68 sayfa), (2) Organizasyon ve Tırmanış (31 sayfa) ve (3) İniş Organizasyonu (5 sayfa). Ek olarak “Doğal Kayanın Macera Tırmanışı için Korunmasına İlişkin UIAA Politikası” metninin Mustafa Nalbant tarafından yapılan tercümesine de yer verilmiş. Ki bu ekleme, geleneksel tırmanışın ruhunu yansıtması anlamında kitabı bütünleyen bir katkı olmuş.

Genel olarak kitapta büyük bir eksik ile karşılaşmadım. Diğer taraftan her yazı, eser ve kitap, bir süre sonra yazarın gözünden kaçan ya da bilinçli olarak kapsam dışı bırakılan unsurlar ile okuyucunun tenkidine maruz kalır. Bu bağlamda kitabın biçimsel eksiklerine gelecek olursak, dizginin daha iyi yapılması okunaklılığını artıracağı görüşündeyim. Özellikle şekil altı yazıları ve şekillerin numaralandırılması, ardından bir indeks ile şekil listesinin verilmesi okunaklılığı ve bilgi aramayı kolaylaştırabilir. Kitabın üçüncü bölümü olan iniş organizasyonu, çok ip boyu ve askı istasyon gerektiren inişleri içerecek şekilde genişletilebilir. Bunun dışında, standardı olmasa da, bir kaç örnek tırmanış ve bunlar için gerekebilecek asgari malzeme listesinden bahsedilerek, kitabı okuyan kişinin önüne bir hedef konabilir: “Şu dağın şu rotası, şu özelliklerde bir tırmanış gerektiriyor, bu durumda şu ara emniyet malzemeleri ve şu şu temel istasyon, self-rescue vs. malzemelerine ihtiyaç duyulur” gibi. Ah bir de basit bir biyografi gayet güzel durur bu kitapta 🙂

Kitap, ülkemizde kaya tırmanışına bir yerden temas etmiş herkesin elinde bulundurması gereken bir kitap görüşündeyim. Zaten, bu arada yeri gelmişken söylemem lazım, Türkiye’de dağcılık/tırmanış yapan ya da ilgilenen herkesin, çıkan tüm kitapları alması lazım. Umarım, kitap bir an evvel tükenir ve ikinci baskısı ile karşımıza çıkar.

Nedim’e hem bu konuya el attığı hem de çok zarif biçimde imzalayarak hediye ettiği için bir kez daha teşekkür ederim. Bu arada, sitede eskiden yayınladığım Dağların Yüksekliği Nasıl Ölçülür makalesindeki helikopterden çekilmiş Aladağlar panoraması için de ayrıca teşekkür ederim!

Türkiye’de basılmış dağcılık & tırmanış tekniğini ele alan kitapların listesi:
Ergör, B., 1984. Dağcılık Tekniği. T.C. Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı Beden Terbiyesi Gn. Md. Dağcılık Federasyonu, Spor Toto matbaası, Ankara. 218 s.

Sturm, G. ve Zinti, F., 1986. Kaya Tırmanma Teknikleri (Çev. Latif Osman Çıkıgil) Anadolu Dağcılar Birliği, D.S.İ. Matbaası, Ankara. 154 s.

Buzbaş, Ö., 2001. Yüksekler. Büke Yayınları, İstanbul. 328 s.

Odabaşıoğlu, C. D., 2002. Dağcılık Düğümleri. Geven Yayınevi, İstanbul. 55 s.

Fasulo, D. J., 2005. Kaya tırmanışında kurtarma teknikleri (Çev. Tolga Kanık). Geven Doğa ve Yayıncılık, İstanbul. 111 s.

Fındık, T., 2010. Kış dağcılığı: Teknikler ve Taktikler. Akut Yayınları, İstanbul. 288 s.

Graydon, D. ve Hanson, K., 2013. Dağcılık: zirvelerin özgürlüğü (Çev. Tunç Fındık). Homer Kitabevi, İstanbul. 528 s.

Urcan, N., 2015. Geleneksel Tırmanış: Malzemeler, Organizasyon, Tırmanış. Ajans Ankara Matbaası, İzmir. 131 s.

 

Advertisement