Yazının Rihanna’yla falan alakası yok elbette. Dikkat çeksin diye attım, hahaha. Yaz ayları malum, ciddiyeti koyverdim. Ama sebebi genel yaz rehaveti değil yanlış terim kullanımları, telafuzları ve sahiplenmeleri. Yazacağım yazı yine bir şikayet yazısı anlayacağınız (bir önceki şikayet dilekçesi için bkz. link). Kelimemiz Türkçe okunuşlarıyla “slop”, “slap”,”sılab”,ve ya “sılop”. Bu biraz “sandüviç”,”sandevüç”,”sandiviç”,”sandüvüç”,vs. dizisine de benziyor. Ama sandviçten farkı iki ayrı kelimeyi birbirine ekleyerek bizim uydurduğumuz birşey olması. Ayrıca ikinci okunuşu kullandığınızda bir de “tokatlamak” manasına gelebileceği gerçeği: “Oğlum Makmenımın, bel hizandaki tokatlamayı kavra!”. Çok fena…
Şöyle ki, İngilizce yazılımıyla “slab” (\ˈslab) büyük yassı tabaka ya da taş ve “slope” (\ˈslōp) ise meyil, eğim anlamlarına gelirler. Her ikisi de geometrik birer sıfat olmalarının dışında tırmanışta kullandığımız terminolojideki İngilizcesi “sloper”la ilişkileri hala uzaktır. “Sloper”ın tam karşılığı parmakla tutmaya müsait kenarı veya çıkıntısı olmayan, çoğunlukla yuvarlanmış ve eğim açısı yüzey boyunca değişen tutamak demektir. “Slab” elbette bu kelimeden farklı birşey ifade ediyor. Ama ben çoğu kez “olum sılabı iyi kavra” gibisinden laflar işittiğimi de biliyorum (sılabı iyi kavrayabilmek için avuçlarımızın en az birkaç, ki birkaç büyüktür 3 – 5, on santim olması icap eder). Ama slab içeriğinde bir miktar pürüzsüzlük anlamı barındırıyor, ki bu alternatif üretirken işimize yarayacak. “Sloper” tipi tutamaklar için kullanılabilecek daha uygun kelime sanırım tırmanış rotasındaki duruma göre “yuvarlak/yatık/pürüzsüz/eğimli/büklümlü yüzey” olurdu.
Şimdi yine bir çağrıda bulunayım: tırmanış ya da dağcılık faaliyetleriniz esnasında duyduğunuz yanlış kullanımları bu yazının altında yorumlara ekleyin. Bakalım daha neler yapıyoruz. Tabii ki burada amaç ifşa etmek değil. Dil yaşayan birşey; sonuçta neden bahsedildiğini anlıyoruz değil mi? Ama yine de biraz zarafet be kuzum.
DağDelisi 
Abi tutamaklar ile ilgili eleştirine katılıyorum ve bir sorum var: Bir kaya yüzeyini ya da tüm bir kaya bandını tanımlarken kullanılan ‘slab’ için Türkçe karşılık ne olabilir ya da olmalı? (Örnek: Sasso Della Croce üzerindeki Messner Slabı vb.)
Güzel soru Aykut. Açıkçası üzerinde uzlaşılması zor bir problem. Çünkü rotanın tam anlamıyla hangi özelliğinden dolayı “slab” nitelemesinin kullanıldığını bilmemiz gerek. Örneğin Messner’in rotasında plaka gibi ayrılan düşey tabakalar varsa o zaman, “levha” ya da “kalkan”; eğer rotanın özelliği pürüzsüz ve tutamaktan yoksun olmasından kaynaklanıyorsa “yüzey”, “pürüzsüz yüzey/yüz”; eğer söz konusu slab kalın kayaç dilimleriyse “dilim”; yatık kaygan yüzeyler ise “eğim/meyil” gibi kelimeler daha açıklayıcı olabilir.
Fark “slab”i tek kelimeyle karşılayacak Türkçe bir kelime bulmak epey güç. Ama tartışa tartışa buluruz herhalde.
Sanırım spor tırmanışta kullanılan “klip yapmak” yada emniyetçinin gayret kar tırmanışçıya verdiği ” yap klibini abi” ( yazılışta doğru mudur tam bilmiyorum ) terimini ilk akla gelen olarak yazarsam yanlış yapmış olmam…!!!! Kulaktan duyduğum ve benimde tırmanışta kullandığım bir terim. Kökeni nedir nereden gelir tam idrak edemedim…Buradan da açarsak hani çok da güzel olur 🙂
Sevgili Murat,
“klip” de kesinlikle iyi bir örnek. İngilizce “clip” birçok diğer anlamının dışında tutturmak, iliştirmek, bağlamak, kancaya geçirmek manalarına gelir. Tabii Türkçe’ye uyarlamak istiyorsak eylemi biraz daha kurcalamamız gerek. “klip” yapmak ipi karabinadan geçirmek suretiyle emniyet noktasına girmek, bağlanmak anlamına geldiğinden belki şu ifadeler daha yerinde olabilir: “ipi ekspresden geçir”,”kendini güvene al”,”ipi geçir”,”ipini gir”. Klips ile “clip” akraba kelimeler ve klips Türkçede çokça rastladığımız bir kelime belki bu yüzden “klips yap” gibi şeyler söylemek mümkün olmalı.