Reşko mu, Geliyaşin mi?

Reşko (4,168 m) veya bir diğer adıyla Geliyaşin Cilo dağlarının en yüksek doruğunun adlarıdır, meğerki Türkçeleştirmeye maruz kalıp “Uludoruk” adını kullanmak isterseniz. Kürtçe Gelyaşin linguistik bakımından Keleşin ile aynıdır ve olasılıkla Kale-e Şin’in bir türevidir¹. Şin (mavi) veya hêşîn (yeşil) kelimeleri ile Kale’nin bileşiminden oluşur. Thoma ve Vogel “yeşil”i, Bölgeye dair ilk coğrafi makaleyi yazan Maunsell ise maviyi tercih etmiş². Birçok dil, mavi ve yeşil renklerin ayırdını yapmakta zorlanmakla beraber (mesela wikipedia’da yer alan “Distinction of blue and green in various languages” makaleye bakabilirsiniz [url]), sanırım buradaki etimolojik sıkıntı transkripsiyon eksikliğinden kaynaklanıyor. Reşko ise yerel Kürtçe kara/siyah anlamına gelen “Reş” ile Farsça dağ anlamına gelen “Ko” ve “Koh” (ki Kürtçe “koy” da dağ anlamına gelir) kelimelerinin birleşiminden oluşmuş: yani Karadağ.

Bobek, H. 1938. Forschungen im Zentralkurdischen hochgebirge zwischen Van- und Urumieh-See (Südostanatolien un Westazerbaican). Petermann’s Geographische Mitteilungen, v.5, s.156.

Dağın her üç rengi de barındıran bir isme sahip olması hem çok ilginç, hem de epey mantıklı, eğer dağın jeolojik kesitlerini şöyle bir göz gezdirirseniz. Dağın ilk jeolojik etüdünü ve bölgenin hala kullanımda olan sırt krokisini yapan Bobek³, Reşko grubunun kuzey – güney doğrultusundaki jeolojik kesitine de yer veriyor makalesinde. Burada, Geliaşin ile Rampe arasındaki “V” çentikten itibaren kayaç gruplarına göz atacak olursak önce azıcık başkalaşıma uğramış mavi kalkşist (2 numaralı birim), bunun üzerinde kum ve çakıltaşları, yeşil volkanik kayaçlar (4), beyaz kireçtaşı ile ardalanmalı kırmızı çört, bunlarla uyumlu çökelmiş ve dağın önemli bir kısmını oluşturan masif beyaz kireçtaşları, ve son olarak yer yer masif kireçtaşını kesen yeşil volkanik sokulumları görüyoruz. Birçok rengi kapsayan bir mozaik adeta. Kısacası mavi ve yeşil renkleri bu desen içinde ayıretmek mümkün.

Dağ yakından ve uzaktan daima beyaz veya açık bir renk sergiliyor. Peki siyah nereden çıkmış? Dağın diğer yönlerden görüntüsü de, yukarıda anlattığım litolojiyi göz önünde bulundurursak pek siyaha çalmamalı. Öte yandan bir ihtimal, Reşkonun kuzeyinden başlayan sırt hattı üzerinde, adı literatürde ekseriyetle Maunsell tepe olarak geçen dağa bakarsak siyak rengin daha hakim olduğunu görebiliriz. Dolayısıyla acaba Reşko isminin geldiği dağ ile şu an o ismin gösterdiği dağ farklı olabilir mi? Bilemiyorum. Ama bundan sonra kendi adıma Geliyaşin’i tercih etmeye daha meyilli olduğumu söylemek istiyorum. Elbette birileri çıkıp bana daha gerçekçi bir açıklama yapabilir ve fikirlerim değişebilir.

---

1. Thoma ve Vogel, 1970. Berge am Rand von Eden. Alpenverein Jahrbuch, s.166 ↩
2. Maunsell, G.J., 1901. Central Kurdistan. The Geographical Journal, v.18, s.121 – 141. ↩
3. Bobek, H. 1938. Forschungen im Zentralkurdischen hochgebirge zwischen Van- und Urumieh-See (Südostanatolien un Westazerbaican). Petermann’s Geographische Mitteilungen, v.5, s.156. ↩

Advertisement