19. yüzyılın ortasında Avrupa dağcılığı altın çağının zirvesini yaşıyordu. Neredeyse tüm zirvelerin en kolay rotadan çıkışları tamamlanmıştı. Kimilerine göre bu durum dağcılığın sonu anlamına geldiğinden, klasik çıkışı yapılacak zirvelerin olduğu yeni bölgelerin keşfi bir zaruret haline gelmişti 1. 1864 yılında Rusya’nın sınır devletleri zaptetmesiyle birlikte, Kafkas dağları genel erşime açılmış oldu 2. İşte bu gelişme herhalde Avrupa dağcılarının gönüllerine bir nebze su serpmiştir. Tabii ki, önce anakarada hala ilk çıkışı yapılmamış Matterhorn, altın çağı sonlandıracak olaylara gebeydi ve hikayenin doruk noktası için henüz bir sene daha vardı.
Freshfield’ın kitabında yer alan Uschba gravürü.
Kafkas dağlarına ilk dağcılık amaçlı keşif gezisini yaparak silsileyi dağcılığa kazandıran Douglas Freshfield, 1868 yılındaki gezisi esnasında Elbruz (5,642 m) ve Kazbek (5,047 m)’in ilk çıkışlarını gerçekleştirmişti. Yolları sonunda muazam Uşba’nın görüntüsünü önlerine serdiğinde şu manzarayı betimler 3 (kalın yazım tipi bana aittir):
Arkadaşlarıma yaklaştığımda, duygularının sebebini keşfetmekte geç kalmadım. Kuzeye doğru, bitişikteki tepenin alçakta kalan ormanının üzerinde, aniden yükselen iki tane kaya kulesi, biri diğerinin azıcık önünde, yükseklik, sarplık ve biçimleri bakımından tartışmasız tanık olduğumuz en olağanüstü dağ kütlesini oluşturuyordu. Katman üzerine katman uçurumlar vadiden doğrudan yükseliyor, derin bir çöküntü ile birbirinden ayrılan iki heybetli kulede neticeleniyordu. İkiz zirveler biçim olarak birbirini andırıyor, ve uzun çatı görünümlü sırt hatları dehşet verici diklikte kaya ve buz karışık yamaçlardan iniveriyordu. Herhangi birine tırmanma fikri ne kadar tavsiye edilse bile o kadar delicedir, ve Betscho çayırlarının üzerinde, dağın aşağı mahmuzları bile o kadar heybetli ki, ikiz zirvelerin herhangi birinden düşen bir taş vadiye varana kadar güç bela yuvarlanmaya son verir. Şüphesiz, Kafkasların Matterhorn’u, bir diğeri üzerine yığılmış ve sonra iki ile çarpılmış. Doğanın kendi düzenlemesi olan his dolu bir sahneydi.
Üç yıl evvel tırmanılmasının ardından, bu sefer iki kat yüksek ve iki tane birden Matterhorn’u gösteriyordu parmaklar: Uşba’yı. Ayrıca yeni bir kalıp, bir özel ismin cins isim halini alması dağ tasvirinde yerini almış oluyordu: bilmemnerenin “Matterhorn’u.” Bundan sonra Himalayaların (Ama Dablam ve Machapuchare), Kayalık dağlarının (Mt. Assiniboine), ve daha birçok silsilenin [m]atterhornu betimlenecekti. Matterhorn bu şekilde dağ ideasının resmi olmuştu. Şimdi düşünüyorum, küçükken çizdiğimiz bir resim vardır. Geri planda ardında güneş doğan bir dağ ve dağdan kıvrılarak gelen bir dere, derenin kenarında çayırlarla kaplı bir düzlükte tek katlı bir ev… Dağ profili istisnasız bir üçgendir. İşe o [m]atterhorn. Bazen de geri plandaki dağ iki başlıdır, “M” harfi gibi, yani iki [m]atterhorn; o ise [u]şba. Hatırlıyorum, ilkinin gerçeğini gördüğüm zaman göz yaşlarıma zor hakim olmuştum. Şu an bile o günü hatırladığım zaman boğazım düğümleniyor…
Kral ve ben
Uşba’nın alçakta kalan kuzey zirvesinin çıkışı 1888 yılında gerçekleşirken, güney zirvesi için 1903 yılına beklemek gerekecekti4. 1903 yılı, dağın Kuzey – Güney zirve geçişinin de yapıldığı yıl olacaktı. Ters yönden zirve geçişi otuz küsur yıl sonra gerçekleşti, 1935 yılında. 1936 yılına gelindiğinde ise müthiş dağcı Ludwig Vörg, dağın inanılmaz zorluktaki 2000 metrelik batı duvarının çıkışını Ludwig Schmaderer ile birlikte gerçekleştirip bir ilke imza atıyor ve Eiger kuzey duvarı çıkışı için kendini hazırlıyordu. Uschba çıkışı esnasında hazırladığı rahat bivaklar sayesinde ise Bivak kralı lakabını kazanmıştı. Eiger tarafındaki hikayenin geri kalanını ise biliyorsunuzdur zaten.
Şimdi size Unsworth’un ilginç bir saptamasını aktaracağım. Schmaderer ve Vörg tarafından yapılan traverse tanıklık eden Rus dağcıları için bu tip bir faaliyet, kendi dağcılıklarının önemli bir bileşeni haline gelerek, Sovyetler birliğindeki dağlar üzerinde uzun traversler yapma geleneğinin başlangıcı olacaktı5. Dünya savaşları arası dönemde Sovyet dağcılığı, Elbruz gibi zirvelere klasik ve kitlesel çıkışlardan ibaretti (Mesela 1935 yılında 2016 kişinin Elbruza çıktığını görüyoruz). Güvenlik adına öyle bir dağcılık ekolü oluşmuştu ki, gruplar becerilerine göre kategorize ediliyor ve çeşitli rotalarda sınırlandırılmış şekilde tırmanışlar yapıyorlardı. Bütün bu ekol, Abalakov kardeşlerin ortaya çıkmasıyla değişerek teknik anlamda üst düzey ve yenilikçi dağcılığı ön plana çıkarmalarıyla değişime uğradı6.
Rus dağcılığının bu ilk döneminde kabul ettiği kitlesel ve gelenekçi tutum sizlere başka bir yeri hatırlatıyor mu?
Referanslar
Freshfield, D.W., 1869. Travels in the central Caucasus and Bashan; including visits to Ararat and Tabreez and ascents of Kazbek and Elbruz, Longmans & Green Co., London.
Unsworth, W., 1994. Hold the heights: The foundations of mountaineering. The Mountaineers, Seattle.
Notlar
- Dağcılığın kısa bir tarihçesi için tirmanis.org’da yayınlanan Köksal, A. (2012), Zirveleri kaptılar (url) ile Özbakır, AD., 2012, Preuss’u nasıl okumalıyız (url) yazısının ‘yukarıdakiler – aşağıdakiler’ kısmına göz atabilirsiniz. ↩
- Unsworth, 1994, p. 185-6. ↩
- Freshfield, DW., 1869, p. 330. Kitabın serbest erişimine blogun “Sahaf” menüsünden ulaşabilirsiniz. ↩
- Dağın çıkış tarihçesini en düzgün veren sayfa Fransızca wikipedia sayfası (url). Fakat elbette, ikinci dip notta geçen sayfaya ve yine Unsworth’un kitabına bakarak Uşba tırmanışları hakkında detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz. ↩
- Unsworth, 1994, p. 305. ↩
- Bu arada Stalin dönemindeki Sovyet dağcılığına dair yaklaşık bir sene önce okuduğum linkteki makaleyi tavsiye ederim. ↩
DağDelisi 
Pingback: Ortaçağda bir köy: Mestia | | arpa boyu yol
Pingback: Ortaçağ’da bir köy: Mestia | Gezi notları ve fotoğraflar
nasılsa kaçırmışım ben bunu.. yaşasın kış dönemi yazıları postası.. küçükken ushba çizmek mi?!