Nurhak dağının topoğrafyası (Google Earth) üzerine giydirilmiş jeoloji haritasıyla (MTA Türkiye 1:500 000 ölçekli jeoloji haritası) birlikte görünümü. Haritanın üst kenarı güneye bakmaktadır. Yıldız sembolleri dağın en yüksek kesimini göstermektedir. Dağın konumu sol üst köşedeki Türkiye haritasında kırmızı daire ile gösterilmiştir.
Bugün İstanbul Dağcılık Kulübü (İDAK)’ın Kahramanmaraş Nurhak dağına gerçekleştirdikleri faaliyetin raporunu okuma fırsatım oldu. Hakikaten çok önemli bir iş yapmışlar ve coğrafyamızda dağcıların neredeyse hiç ziyaret etmediği bir bölgeye gitmiş ve burada yaptıkları gözlemleri fotoğraflarıyla beraber aktarmışlar. Bölge doğa yürüyüşleri, bitki gözlemlemek, klasik dağcılık ve hatta teknik tırmanışlar için büyük potansiyele sahip anlattıklarına göre.
Faaliyet raporlarını okurken gözüme ilk çarpan şey, dağın sönmüş bir volkan olduğunu nakletmeleri oldu. Volkanik bir dağda siyah/koyu renkli, yanık görünümlü, gaz boşlukları içeren ya da lav akıntıları şeklinde kayaçlar beklerim. Ama ne genel panoramik görüntüler, ne zirvedeki fotoğraf bu beklentilerimin aksine açık renkli, kompakt dolomitik kireçtaşlarını gösterince çok şaşırdım.
Bunun üzerine hemen jeoloji haritasını açarak dağın olduğu yerdeki kaya gruplarına (formasyonlara) baktım. Aynen zannettiğim gibi, harita gözlemlerimi doğruluyor. Yani bu faaliyetin yapıldığı dağ kireçtaşlarından oluşuyor. Aynı yaşta ve bileşenlerden oluşan formasyonları Munzur dağlarında ve Aladağların güneyindeki Karanfil dağında da görmek mümkün. Aladağlar’la benzer şekilde, bu kireçtaşlarının üzerine düşük açılı bindirmelerle küçük ofiyolit parçaları da gelmiş. Ofiyolitler basitçe okyanusal kabuğu oluşturan kayaçlardır ve bunları yüzeyde görmek “bir zamanlar yakında bir yerde okyanus varmış ve kapanırken kabuk kısmı sıyrılarak kenarda bulunan plakanın üstüne binmiş” yorumunda bulunmamızı sağlar. Gündelik hayatta pek bir işe yaramasa da dünyamızın geçmişini anlamak adına çok faydalı kayaç gruplarıdır bunlar.
Yukarıdaki figurde yeşil ile gösterilen gruplar ofiyolitleri, maviler ise kireçtaşlarını göstermektedir. Peki ama bu haritada volkanik kayalar var mı? Malesef yok. En azından bu yüksek tepelerde hiç yok. Ama kırmızı renkli yıldıklarla gösterdiğim zirveler bölgesinden yaklaşık 20 km kuzeydoğu istikametine giderseniz koyu renkli volkaniklere ulaşmak mümkün. Bu volkanik bölge bazaltlardan oluşmuş (aynı yukarıda tasvir ettiğim siyah, yanık görünümlü kayaçlar) ve çok genç bir volkanizmanın ürünü. Bu volkanik bölge bir kubbe şeklinde muhtemelen Nurhak dağlarını oluşturan kireçtaşlarında bulduğu çatlaklardan sızarak olduğu yere yerleşmiş. Haritada adı Kepez dağı olarak geçiyor.
Nurhak dağları volkanik değilse o zaman nedir?
Bu dağ sırası jeoloji haritasıda ve topoğrafyada da görülen bir bindirme fayının etkisiyle yükselmiş. Bindirme fayları sıkışmanın bir ürünüdür. Bu sıkışmanın nereden kaynaklandığını şu makalede kısaca anlatmıştım.
Peki bu dağın sönmüş bir volkan olduğu bilgisi nerede yazıyor? Raporu hazırlayan Ozgür Konya, jeolojik bilgiyi bu resmi siteden almış. Ancak esas kaynak malesef sitenin hiçbir yerinde yok. Kanımca, mesele dağ isimlerinin resmi olarak nereye verildiği bilgisinin eksik olması. Yani Nurhak dağları eğer doğuda yer alan volkanik alanı da kapsıyorsa o zaman buranın jeolojisi için volkanik ve tortul kayaçlardan oluşmuştur diyebiliriz. Fakat her durumda yanlış olan ifade tırmanış yapılan bu zirvenin, sensu stricto, “sönmüş volkan” olduğu ifadesi. Volkanik yer şekillerine meraklıysanız bu wiki sayfasında giriş seviyesinde güzel bilgiler bulabilirsiniz.
Son söz
Bu rapor sayesinde hakikaten bugün birçok güzel şey öğrenmiş oldum. Eminim benim gibi birçok insan da kafasını bilmediğimiz yerlere keşfetme umuduyla çevirmiş durumdadır. Bu tür faaliyetlerin daha fazla yapılması dileğini bir kere de buradan tekrarlamak istiyorum.
Sağlıcakla kalın.
P.S. Konuya dair ulasamadigim su referanslari en azindan belirtmek isterim.Bölgeye dair detaylı bilgiyi burada bulabileceğimi düşünüyorum. Ancak raporlar basılmamış, yani ulaşmak mümkün değil. Eğer olurda bu raporlara ulaşma imkanı olan birileri olursa n’olur bana da bir tane!
Barkurt vd. (1991). Elbistan – Nurhak – K. Maraş dolayının jeolojisi, Derleme rapor no: 9423, Ankara (basılmamış rapor).
Yilmaz, Y. Gurpinar, O., Kozlu H., (1987). K. Maraş yoresinin jeolojisi (Andirin – Berit – Engizek – Nurhak – Binboga daglari). TPAO Rapor 2028
Yildirim, M., (1989). Kahramanmaraş Kuzeyindeki (Engizek-Nurhak Daglari) Tektonik Birliklerin Jeolojik Petrolojik Incelenmesi, Tez, Istanbul Universitesi.
DağDelisi 
yardımcı ola bilır misiniz o bölgeye ait bilgi harita ulaşmam için
Merhaba,
Tez çalışması yapacaksanız üniversitenizde tüm ölçeklerde basılı jeoloji ve topoğrafya haritalarını ilgili bölümlerde bulabilirsiniz. Elimde o bölgenin ilgili haritaları yok. Yazıyı hazırladığım esnada ödünç alarak çalışmıştım konuyu. O yüzden malesef size bu konuda bir desteğim olamaz. Jeolojik harita paftalarını ve raporlarını MTA’dan oldukça cuzi paralara satın alabilirsiniz. Ya da tez hocanızdan almasını isteyebilirsiniz.
Benim tavsiyem, haritalara ve diğer raporlara erişmeden önce bölgenin hangi bilimsel problemleri barındırdığını çalışmanız. Yani literatür taraması yapmanız. Ondan sonra haritalara geçebilirsiniz.
İyi çalışmalar.
slm ben de kahramanmaraş nurhak tan van da coğrafya bölümü okuyorm ve nurhak dagları ile tez çalişması yapmayı düşünüyorum
hocam yazınızı okudum. kahramanmaraşlıyım ben jeoloji mühendisiyim. yazınızda haklısınız nurhak dağlarında bazaltik bir oluşum volkanizma yok. ofiyolit yerleşmesi var. belki arkadaşlar ofiyolit içerisindeki yastık lavları görüp öyle bir kanıya ulaşmış olabilirler. ikinci bir husus resimde google earth üzerine giydirilmiş 1/500000’lik mta haritasından bahsetmişsizniz ilgimi çekti. nasıl ve nerden temin edebiliriz. bu konuda yardımcı olabilirseniz sevinirim.
Merhabalar,
O halde Kahramanmaraş’a geldiğimde bir arazi gezisi yapar mıyız :D? Raporu hazırlayan arkadaşlar kayaçlara ait bilgileri gözlemden bağımsız yazmışlar. Zaten aralarında kayaç tanıyan kimse olmadığından hatayı da farketmemişler. Yastık lavları görüp ayırt edebileceklerini hiç zannetmiyorum. Jeoloji haritasını ODTÜ’den bir hoca sayısallaştırıp google-earth (GE) formatına kendi kullanımı için sokmuş. Ben de bu haritayı ondan aldım. Haritayı GE’de açıp saydamlık ayarlarıyla oynarsanız kaba bir kabartma jeoloji haritası elde edebilirsiniz. Haritanın boyutlarını bir kontrol edeyim eğer iletebileceğim bir büyüklükteyse size ulaştırırım.
Selamlar.